Çalıştığı halde işe girmeyen ve geç ihbar edilen binlerce kişi, emeklilik yaşı (EYT) maddesinden yararlanmak için iş mahkemelerine başvurdu. Sigorta girişi 8 Eylül 1999’dan önce olmasına rağmen primleri ödenmeyenler dava açarken, İş Kanunu’ndaki bazı detaylar hem emekliliğin kapısını açıyor hem de geliri artırıyor. Çalıştığı halde işe başladığı bildirilmeyen veya geç ihbar edilenlerin dava açma hakkı vardır. Örneğin 1996 yılında işe başlamasına rağmen kuruma tebligat yapılarak Kasım 1998’de ilk prim ödemesinin düzeltilmesi istenebilir ve olumsuz cevap verilmesi halinde hizmet davası açılabilir. Bu süreler belgelerle ispatlanırsa zamanaşımı uygulanmaz. Bu sayede sigortasız çalışanlar sadece hizmet davaları için değil, kıdem, ihbar, ücret, fazla mesai ücreti, kullanılmayan izin ücreti gibi işçilik alacakları için de iş mahkemesinde dava açabilmektedir. Hem hizmet tespiti hem de alacaklar için iki ayrı dava açılması gerekmektedir. Ekim 2018’de başlayan yeni uygulama nedeniyle personel alacakları için dava açılmadan önce arabulucuya gidilmesi gerekiyor. Sosyal güvenlik sisteminde bir gün bile emekliliğin kapısını aralıyor.
Sabah’ın haberine göre emekliliği öne çıkaracak ve EYT kapsamına alınmasını sağlayacak bazı soruların yanıtları şöyle:
HİZMET BELİRLENMESİ TALEP OLMADAN SADECE PERSONEL İDDİASI İLE DAVA AÇILABİLİR Mİ?
İşçi, sigortasız çalıştığı süre için hizmet tespit davası açmadan özlük alacakları için de dava açabilir. Yargıtay’ın da alacaklı tarafından hizmet tespit davası açmaya zorlanmadan davayı çözme kararı var. Ancak açılmış bir hizmet tespit davası varsa bunun sonucunun beklenmesi gerekir.
SUBAY OLMADAN ÖNCE ÇALIŞTIĞIM BÖLGELERİ EKLEYEBİLİR MİYİM, DERECEMİ ETKİLEYEBİLİR MİYİM?
Ekleyebilirsin. Servis kaydı alarak başvurabilirsiniz. Başvuru sonrasında hizmet süreleri ve nerelerde hizmet verdikleri incelenir ve SGK ile yapılan yazışmalar sonucunda hizmetler birleştirilir. Emekli olmadan önce çalışma saatlerini birleştirerek prim gün sayısını artırabilirler. Çalışmaların birleştirilmesi hizmet puanını artırır, rütbe, derece, prim kesintilerini etkilemez. Kanuni mirasçılar da başvuru işlemlerini yürütebilir. Vefat halinde hak sahipleri de birleşme talebinde bulunabilirler.
1997 MART AYINDA İŞE BAŞLADIM, İŞLETME 1999 KASIM AYINDAN SONRA YAPILDI. EYT’DEN YARARLANABİLİR MİYİM?
1997 yılı Mart ayında işe başladıysanız ve adınıza herhangi bir prim ödenmemişse, hakkınızı iki şekilde arama imkanınız bulunmaktadır. Öncelikle SGK’ya başvurarak sigorta başlangıç tarihinin düzeltilmesi talebinde bulunabilirsiniz. Olumsuz yanıt almanız durumunda hizmet davası açabilirsiniz. Bunun için iş yerinizde en az bir veya iki şahit göstermeniz gerekiyor. Müfettişler ve müfettişler tarafından yapılan incelemede sigorta beyanlarının yapılmış ve primlerin ödenmemiş olması halinde zamanaşımı uygulanmaz.
“GÜNDÜZ ÇALIŞTIRMA” İLE İLGİLİ DAVA AÇILABİLİR Mİ, ARABULUCULUĞA GİTMEK ZORUNLU MU?
Sigortalı işe giriş bildirimi ilk kez verilen sigortalının primlerinin ödenmemesi durumunda, sigortalı hizmet belgelerinde gün ve faiz bulunmadığından, verilen giriş bildirimleri gündüzlü çalışma sayılır. Bu durumda hizmet tespit davasından önce arabulucuya gitme zorunluluğu yoktur. Bu durumlarda sigortasız geçen sürenin bir maaş bordrosuna veya rastgele bir kaydına ulaşmak büyük değer taşır. İş davaları, usulüne göre üç ila dört ay içinde sonuçlanabiliyor.
SİGORTASIZ ÇALIŞTIĞI SÜREYİ BELGEYENLERE ZAMAN AŞIMI SÜRESİ UYGULANIR MI?
Yüksek mahkemenin bu konuda işçi lehine birçok kararı bulunmaktadır. Aylık sigorta prim beyannamesi, 4 aylık sigorta prim bordrosu, sigortalı hesap dökümü gibi belgeleri ibraz eden çalışanlar için herhangi bir süre sınırlaması yoktur. Girişi olup da sigortası ödenmemiş olanların giriş bildiriminin verilmiş olması zaman aşımını ortadan kaldırmaktadır.
FARKLI KURUMLARDAN ALDIĞIM HİZMETLERİ BİRLEŞTİREREK ERKEN EMEKLİ OLABİLİR MİYİM?
Farklı sigorta kollarında görev yapan çalışanların toplam iş kümelenmesine hizmet toplamı denir. İstisnai bir durumda hizmet konsolidasyonu ileri sürülebilir. Bağ-Kur’lu kadınlar 7200 gün, erkekler ise 9000 gün emekli olmak için prim ödemek zorunda. SSK’da bu süre kadınlarda 5000 gün, erkeklerde 5975 gündür. 2008 yılında yapılan düzenleme ile yedi yıl kuralına son verildi. Bireyler primlerini Bağ-Kur’dan SGK’ya aktarma şartlarını taşımaları halinde gün farkından yararlanarak erken emekli olabilirler. Birleşme talebi e-devlet üzerinden yapılabilmektedir.
STATÜ AYRILIĞI NE ZAMAN SONA ERECEK? ERKEN EMEKLİLİK MÜMKÜN MÜ?
BAĞ-Kur primlerinde indirim çalışmaları sürüyor. Mevcut sistemde sigortalının son 2530 günlük fiili hizmet süresi dikkate alınmaktadır. Bu sürenin yarısından bir gün fazlası, 1261 prim ödeme günü olan statü (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) kurallarına uygun olarak geçmiştir. Bu kural tüm çalışanlar için geçerlidir. Örneğin, sigortalı hem Bağ-Kur hem de SSK’lı olarak çalışıyorsa, emekliliği en çok çalıştığı statüye bağlanır. İsteğe bağlı sigorta hem erken emeklilik hem de Bağ-Kur yerine SSK’dan daha yüksek emekli maaşı sunuyor.
ÜÇ KEZ ÇALIŞTIĞIM ŞİRKET. BU DURUMDA HİZMET TESPİT AÇMA İŞLEMİ NE ZAMAN BAŞLAR?
Hizmet yılının bitiminden itibaren 5 yıl içinde dava açma hakkınız vardır. Aynı işyerine birden fazla giriş çıkış yapanların dava açma süresi, işten ilk ayrıldıkları tarihten itibaren başlar. İşçinin ölümü halinde yakınları da dava açabilir.
ASKERİ VE BAKIM BORÇLANMASI DIŞINDA, İSTİHDAMDAN GERİ ÇEKEN BORÇLANMALAR VAR MI?
Dış borçlanma, doktor fahri asistanlığı, avukatlık stajı ve yükseköğretim öğrencilerinin doktora başvuru tarihlerinden önceki ilk çalışma sigorta girişlerini geri çekecektir. Ödünç alma süresi önemlidir. Kişi askerliğini sigortaya girdikten sonra yaptıysa bu borç geri çekilmez.
